Bunu Yapabiliriz

Dünyaya geldiğimiz andan itibaren, ihtiyaçlarımızı gidermek için harekete geçmek zorundayız. İstemeyi ve beklemeyi öğreniriz-ama aynı zamanda reddetmeyi de öğreniriz ki bu da bizi er ya da geç seçim fenomenini, temel çekim ve itme yasasını ve kayıtsızlığın muazzam arka planını keşfetmeye götürür.

Ve bizim dışımızda diğerleri de var. Onlar da bizim gibi hareket etmelerini sağlayan  bir bedene, duygulara ve düşünme yetisine sahipler. Diğer kişilerden bir çekim hissettiğimizde yanlarında olmak isterken, bir itilme hissine kapıldığımızda uzaklaşmak isteriz. Bir diğer grup ise hiç ilgi alanımıza girmeyebilir.

İki Küçük Beklenti

Birbirimizle nasıl karşılaşırız?

Bu soru, Moreno’nun felsefesinin temelini oluşturmaktadır. Moreno, iki veya daha fazla sayıda kişi bir araya geldiğinde aralarındaki ilişkinin davranışlarını, davranışlarının da ilişkilerini belirleyeceği sonucuna varmıştır. İlişkiler ve eylemler birbirine bağlıdır. Herhangi bir dengesizlik varsa birliktelikleri onlara tatmin duygusu vermeyecektir.

Bu durumu tamir etmek ve iyileştirmek, ilişkilerdeki sürtüşmeyi değerlendirmek için Moreno sosyometriyi geliştirdi. Aynı kemikteki kırığın röntgenle tespit edilmesi gibi. Ardından, eski durumu düzeltmek ve istikrara kavuşturmak ya da yeni ve daha iyi bir durum yaratmak için bir eylem yöntemi olarak psikodrama sosyometriyi takip etti. Hem sosyometri hem de psikodrama bir grup içinde, grubun yardımıyla, grubun yararına uygulanmaktadır.

Moreno, bir grup ortamında birbiriyle ilişki ve etkileşim içinde olan bireylerin durumlarını ve sergiledikleri eylemleri gözlemleyip, deneyimleyerek, grup terapisi, sosyometri ve psikodramanın bir sisteme ait parçalar olduğunu ortaya koydu.

1957’de görüşünü şöyle açıklıyor: “Üçlü sistem, üç teorinin bütünleşmesidir: Grup bilimi, sosyometri bilimi ve eylem bilimi. Bunlar birbiriyle bağlantılı ve birbirinin vazgeçilmezidir…”

Ve 1969’da uyarıda bulundu: “Fikirlerimi, kavramlarımı alın ama onları ebeveynleri gibi olan felsefeden ayırmayın. Çocuklarımı Salomonik yargı gibi ortadan ikiye bölmeyin. Onları tam anlamıyla sevin. Dayandıkları tüm yapıyı destekleyin ve saygı gösterin. Benim yaptığım gibi siz de tamamen kendinize ait hale getirin.”

Ama bu bir işe yaramadı. Moreno’nun kavramları yararlı görüldüğü her yerde uyarlandı ve benimsendi. Mevcut durum, psikodramatik tekniklerin veya unsurların diğer tüm psikoterapi yöntemlerinde kullanıldığını göstermektedir. Sosyometri, sosyoloji, pedagoji, ticaret ve orduda kendine yer bulmuştur. Çok sayıda psikoterapi yöntemleri mevcuttur. Yeni ve hızlı yaklaşımı nedeniyle bir eylem yöntemi olan psikodrama birçok kişiye çekici gelmiştir: konuşmak yerine hareket etmek. Üçlü sistemin yeniden canlandırıldığı yakın zamana kadar ortak teorik temel uzun süre ihmal edilmiştir.

Grup Psikoterapisi

Moreno, grup psikoterapisini “doğal olarak oluşan grupların kendi kendini düzenleyen, mekanizmalarını koruyan ve harekete geçiren bir yöntem” olarak tanımlamaktadır. “Bir insanı diğer kişinin, bir grubu diğer grubun iyileştirici unsuru olarak kullanır ve sorunlara bu yöntemle saldırır.” (1932)

“Grup psikoterapisi, sadece uyumsuzluk nedeniyle ilgi odağı olan bireyi değil, onunla ilişki içinde olan grubun tüm bireylerini tedavi eder.” (1934)

Sosyometri

Moreno sosyometriyi halk için ve halk tarafından halkın sosyolojisi olarak adlandırır. Bu da açıkça göstermektedir ki; kişiler dışarıdan yapılan bir deneydeki birer  obje olarak görülmemektedir. Gerçek bir durum, ve ilgili herkesin aktif katılımıyla, durumu değiştirmeye yönelik gerçek bir ihtiyaç olmalıdır.

Bir grubun dışarıdan görülen formal yapısının altında grup içi gerçek ilişkiler nelerdir? Bir sosyometrik test, farklı kriterler kullanarak çekim ve itmeye dayalı karşılıklı ilişkiler ağını ortaya çıkarır.

Sosyogram bu ilişkiler ağının grafik temsilidir. Kimin kimi seçtiğini görünür kılar. Tartışma ve analiz için ihtiyaç duyulan bol miktarda malzemeyi sunar. Bu, belli tercihlerin yapılmasında rol oynayan dürtülerin daha fazla keşfedilmesine yarayan sosyometrik görüşmenin temelini oluşturur.

Psikodrama

Görüşmeler gizli bir çatışmayı ortaya çıkarabilir. Moreno, herhangi bir değişimin konuyu tartışarak ve analiz ederek değil, harekete geçerek gerçekleşeceğinden emindir. Bu nedenle, tartışma ya da analiz ile bir çözüme ulaşılamadığında psikodrama, öğüt vermeden ve yorum yapmadan hizmete girer.

Gerçek dünyadaki çatışma psikodramada sahnenin yarı-gerçekliğine aktarılır ve bundan mustarip olanlar tarafından yeniden canlandırılır. Sanki her şey önceden değil de tam o anda oluyormuş gibi kendi hayatlarındaki kendi rollerini ikinci kez oynayan bir aktör haline gelirler. Böylece, içinde bulunulan anda ve yerde, koruyucu koşullar altında, doğrudan deneyim ve katılımın tüm avantajlarıyla değişim gerçekleşir. Durumun karmaşıklığı, tüm içeriği, zaman, alan ve eylem kategorilerinde bir anda görülür hale gelir.

Sosyometrik Yeniden Yapılandırma

Görüşme ve durumun sahnede muhtemel canlandırılmasından sonra grup bazı değişikliklere uğrayacaktır. Ardından ihtiyaç duyulursa ya da istenirse başka bir sosyometrik test önerilebilir.

Üçlü Sistem

Birbirini takip eden beş adımın kullanılması olarak nitelendirilir.

1 Sosyometri testi

2 Testin grafik temsili olarak sosyogram ve analizi

3 Sosyometrik görüşme

4 Psikodrama

5 Sosyometrik yeniden yapılandırma, yeniden düzenleme

İlk üç adım tanısaldır, oysa 5’inci ve 6’ıncı adımlar kısmen tanısal ve kısmen de iyileştirici önlemlerdir.

Süreç, kişilerarası ilişkilerin ele alınması ile başlar, karşılıklı ilişkilerin daha iyi hale getirilmesi için aralarındaki etkileşim gözden geçirilerek devam eder. Yeni bir sorun ortaya çıkarsa tüm süreç tekrarlanır.

Aslında üçlü sistem basittir ama temel üç soruyu yanıtlamaya yardımcı olur;

Mevcut durum nasıl?

Bu durum nasıl ortaya çıktı?

Bu durumdan nasıl çıkılacak?

Sorun ve çatışmalarla başa çıkmanın bu yolu, her türlü grup ve topluluğa uygulanabilir – aileler, ebeveynler, öğretmenler, ergenler, yetkililer, vs.

Çeşitli özel duruma uyarlanabilecek çok sayıda teknik geliştirilmiştir. Temel prensipler anlaşıldığında, süreç sürüp giderken spontanlık ve yaratıcılık daha nice yeni tekniklerin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.

Moreno’ya göre evrenin evrimi üç olguya dayanmaktadır;

Spontanlık

Yaratıcılık

Eylem

Bu nedenle insanlık esasta spontan, yaratıcı ve aktif olarak kabul edilebilir. Bu nitelikler, ana rahmine düştüğü andan ölüme kadar yaşam boyu insanın gelişiminden sorumludur.

Hastalıklardan arınmış olmadığımız, durumumuzun kurumsal ve ekonomik güçler tarafından belirlenmiş olması üzücü ve inkâr edilemez bir gerçektir. Ancak yine de bu dış ve iç belirleyicilere nasıl tepki vereceğimize karar verme özgürlüğüne sahibiz. Kaderimize yönelik kişisel tutumumuzu seçmekte hala özgürüz. Farklı olasılıkları görmekte, bunlar arasından seçim yapmakta ve ona göre harekete geçmekte serbestiz.

Her türlü kısıtlamaya rağmen spontanlığımızı ve yaratıcılığımızı kaybetmeyiz. Ancak onları geliştirmeliyiz ki o zaman hayatımız daha anlamlı olacaktır. Ondan sonra kendi yaşam tarzımızı şekillendirebilir, hem kendimiz hem de diğer kişiler için sorumluluğu üstlenebiliriz.